ماده چیست مگر کثرت مصداق؟ گاه سوگند (گوگرد ۱ ) شاهد نجات است از تهمت و نمک گواه است بر مصونیت و ماندگاری. همه‌چیز ناقص است و درک‌ناشدنی، مگر چنان‌که گوید: «از سخن پیش‌ترآ تا فراخی بینی و عرصه بینی. بنگر که تو دورِ نزدیکی یا نزدیکِ دوری؟۲ »
مهسا الف در نمایش اخیرش دو برخورد مجزا دارد به آن الفِ بیرون‌تاخته که هیچ آن را درک نکرد: در یکی نگاهی دوباره می‌اندازد به «مقدمه‌ای بر کتابخانه‌ی الف» که پیش‌تر در دوسالانه‌ی مجسمه‌سازی در موزه‌ی هنرهای معاصر تهران (۱۳۹۶) به نمایش گذاشته شد و هم‌چون مقدمه که در انتهای نگارش متن نوشته می‌شود، دیباچه‌ای بود بعد از پروژه‌ی بزرگ‌تری به نام «کتابخانه‌ی الف» که هنرمند در آن موقن به‌گونه‌ای حفظ کتاب از دید مخرب خواننده به روش نمک‌سود کردن بود؛ در این شیوه‌ی نگهداری، کتاب نه قابل خوانش است و نه حتی تورق. در برخورد دیگر، ضبّاطِ تازه‌ترین پروژه‌اش به‌نام «بایگانی الف» می‌شود که مفروض بر یک منطقِ تدوین و ترتیب در چیدمان تصاویر و نشانه‌هایی‌ است که به ماده تقلیل یافته‌اند. هر دو پروژه‌ی پیشین و اخیر، در تکریم ماده اشتراک دارند اما رفتاری مجزا را در کنش بایگانی برگزیده‌اند.
«بایگانی الف» شامل مجموعه‌ای نقاشی مخدوش شده برسقف و دستمال های پارچه‌ای آغشته به رنگ بر دیوار (قرارگرفته در جایگاه اثر هنری) است. نسخه ‌هایی که کلماتشان سوخته از گاز گوگرد و یا خراشیده شده از کلمات و باقی‌مانده‌‌هایشان (خاکستر گوگرد و براده های کاغذ) است که در محیط تیره‌ی طبقه‌ی منفی یک به‌همراه بازنگری به «مقدمه ای بر کتابخانه‌ی الف» که در محیط روشن طبقه‌ی همکف به موازات سفیدی نمک روشن تر می‌نماید، چیده شده‌اند.
در آثار مهسا الف فیزیک ماده بر کاربرد آن به‌عنوان مدیوم اولویت می‌یابد؛ نمک رسالت متن را به بهای ماندگاری‌اش سلب می‌کند، سوگند (گوگرد)، سخن را می‌سوزاند و دستمال، پاک‌کننده‌ی خود نگاره می‌شود. نقاشی این‌جا دیگر نه یک کنش نقاشانه، که تنها ابزاری است مصرف‌شده در تدوین بایگانی: ابتدا هنرمند دست به خلق خودنگاره‌ زده و بعدتر به مخدوش کردن آن پرداخته است. نکند شعر و نقاشی جز تقلیدی نباشد که در آن نه شی‌ای ساخته شده و نه آن‌گونه که باید به‌درستی شی‌ای توصیف می‌شود؟ در ادامه‌ی رویکرد ناخوانایی و شکست خوانش در پروژه‌ی «کتابخانه‌ی الف»، مخاطب در «بایگانی الف» نیز با یک موقعیت فقدان و روایت‌گری مواد (به ظاهر) روبه رو می‌شود. آثار در این چیدمان‌ها از ویژگی اصلی‌شان سلب شده‌اند؛ خودنگاره از هویت، کتاب از نوشته و سند از حجت. الف به صفر می‌رساند، ارزش‌زدایی می‌کند، تعالی را از نقاشی می‌گیرد و رسالت را از متن. بعدتر، آن‌چه را که پس گرفته در شکلی جدید بازمی‌گرداند: باقی‌مانده‌‌‌ها.
در این‌جا باقی‌مانده‌ها روایت‌گر فقدان‌اند (به ظاهر) و در نقشی ضدمدیوم، پیش از مدیوم اولویت می‌یابند: نمک، گوگرد، دستمالِ پاک‌کننده و خرده‌تراش‌ها. برخلاف کتاب‌های نمک‌سود‌شده‌ی کتابخانه که مخاطب را در ورطه‌ای از انفعال به حال خود رها می‌کند، بایگانی بی‌شباهت به یک بازی رمزگانی نیست؛ یک رابطه‌ی دلبخواهی که برقرار است میان مواد و نشانه‌های مستتر در نوشته‌هایی که بر دیوار نمایشگاه نقش بسته‌اند.

پانوشت:
۱- سوگند یا سئوکند در اصل به معنای گوگرد بوده‌است. در دوران گذشته یکی از روش‌های نهایی اثبات اتهام یا برائت متهمان، خوراندن آب گوگرد به آنان بوده‌است. چنانچه متهم بعد از خوردن گوگرد یا همان سوگند زنده می‌ماند، حکم به برائت وی می‌دادند. اصطلاح سوگندخوردن که تأکید شخص بر صحت گفته‌هایش است، در اصل از همین آیین گرفته شده‌است.
دکتر مهری باقری. «بخش گونه‌های تحول معنایی». در مقدمات زبان‌شناسی. چاپ سیزدهم. انتشارات دانشگاه تبریز، ۱۳۶۷.

۲- بریده‌ای از مقالات شمس تبریزی